Decenija Globalnog trezora sjemena

Institut za genetičke resurse Univerziteta u Banjoj Luci jedina je institucija u regionu koja je svoju sigurnosnu sjemensku kolekciju deponovala u Globalni trezor sjemena u Svalbardu, koji ove godine obilježava dest godina postojanja.

Na poziv ministra poljoprivrede i hrane Norveške Jona Georga Dala, ceremoniji obilježavanja 10 godina postojanja ovog trezora, 26. februara, prisustvovaće direktorica Instituta prof. dr Gordana Đurić i menadžer Banke gena dr Marina Antić. 

Inače, prof. dr Gordana Đurić je od ove godine i član Međunarodne savjetodavne komisije za Globalni sjemenski trezor Svalbard.

Ova Komisija je zamijenila Međunarodno savjetodavno vijeće koje je u prethodnih deset godina postojanja trezora imalo ulogu da savjetuje, omogući transparentnost i bude direktan kanal za depozitore u smislu informacija o upravljanju i operativnosti  Globalnog trezora sjemena. Međunarodna savjetodavna komisija za Globalni trezor sjemena se sastoji od maksimalno sedam članova i uključuje eksperte iz institucija koje koriste Globalni trezor sjemena u Svalbardu za konzervaciju svoje sigurnosne kolekcije, međunarodnih organizacija, kao i drugih naučnih eksperata iz oblasti. 

Komisija će djelovati kao savtjedodavno tijelo Ministarstvu o pitanjima koja se tiču legislative, upravljanja i operativnim procedurama vezanim za Globalni trezor sjemena Svalbard.

Zahvaljujući uloženim naporima i ostvarenim rezultatima Instituta za genetičke resurse, Republika Srpska je na međunarodnom nivou prepoznata kao zemlja koja vodi računa o svojim  genetičkim resursima. Ostvareni uspjeh u ovoj oblasti treba da bude podstrek za donošenje zakonskih propisa koji će u potpunosti zaštiti ustavom zagarantovano pravo tj očuvanje i zaštitu prirodnih resursa.

Osnivanje Globalnog trezora

Nakon usvajanja Međunarodnog sporazuma za biljne genetičke resurse za hranu i poljoprivredu (ITPGRFA – International Treaty for Plant Genetic Resources for Food and Agriculture) u 2004. godini i nakon međunarodnih pregovora i  izrada studija izvodljivosti, Norveška vlada odlučila je da izgradi sjemenski trezor, kao sredstvo za očuvanje rezervnih uzoraka sjemena iz  banaka gena širom svijeta. 

Vlada Kraljevine Norveške je 26. februara 2008. godine osnovala Globalni trezor sjemena Svalbard u cilju obazbjeđenja zaštite očuvanja biljnih genetičkih resursa. Globalni trezor sjemena je smješten u mjestu Longyearbyen, u udaljenom Svalbard arhipelagu u uslovima stalnog leda. 

Čuvanje uzoraka

Teški kameni zidovi i vrata sa zaštitom od mraza čuvaju uzorke sjemena iz cijelog sveta. Banke gena širom svijeta šalju  svoje uzorke sjemena u Globalni trezor sjemena Svalbard u cilju bezbjednog i sigurnog digoročnog čuvanja materijala u prirodnim uslovima stalnog leda.  

U trezoru se nalazi sjeme više desetina sorti ključnih usjeva kao što su pšenica, pirinač, pasulj itd. 
Ovi uzorci sjemena predstavljaju duplikate sjemenskih kolekcija koje se čuvaju u nacionalnim, regionalnim i međunarodnim bankama gena. 

Gledajući u budućnost, genetička raznovrsnost ovih sjemena će igrati vitalnu ulogu u omogućavanju poljoprivrede da se u narednim godinama bori sa klimatskim promjenama i drugim faktorima stresa kroz oplemenjivačke programa stvaranja novih sorti i hibrida  prilagođenih klimatski promjenjenom okruženju i otpornih ili tolerantnih na štetne organizme u cilju smanjenja korišćenja pestidida. To je osnov za obezbjeđenje naše buduće bezbjednosti ishrane.