Predstavljeni rezultati studije o ekonomskim teretima pušenja

Panel-diskusija „Ka efektivnijim politikama kontrole duvanaˮ, u organizaciji Centra za razvoj i podršku istraživanju Univerziteta u Banjoj Luci (UNIBL), u saradnji sa Udruženjem ,,PROIˮ, održana je 7. decembra 2022. godine u Sarajevu.

Događaj je dio međunarodnog istraživačkog projekta „Ubrzavanje napretka u oporezivanju duvana i duvanskih proizvoda u zemljama sa niskim i srednjim prihodomˮ, koji realizuje Univerzitet u Banjoj Luci.

Tokom ovog događaja, vanredni profesor Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci dr Dragan Gligorić, inače vođa istraživačkog tima na projektu, predstavio je studiju Univerziteta u Banjoj Luci pod nazivom ,,Ekonomski tereti pušenja u Bosni i Hercegovini, 2019ˮ, koja pruža prvu sveobuhvatnu procjenu ukupnog troška konzumiranja duvana u BiH, kako bi se pružila pouzdanija informaciona osnova za unapređenje politike oporezivanja duvana. Ova studija sadrži informacije o direktnim troškovima pušenja, a što se odnosi na bolničko liječenje, lijekove i tretmane. Sadržane su i informacije koje se odnose na izostanke s radnog mjesta usljed bolovanja zbog liječenja, te izgubljenu produktivnost zbog prerane smrti kao posljedice konzumiranja duvanskih proizvoda u 2019. godini.

Kako se navodi u studiji, BiH je rangirana kao 11. zemlja u svijetu prema udjelu pušača u ukupnoj populaciji, a koji iznosi 41 procenat. Prema studiji, po uzrocima smrti u 2019. godini, uzrok smrtnosti povezan sa pušenjem iznosi 64 procenta, a od tog broja 20 odsto preminulih je od direktnih posljedica pušenja.

,,Direktni troškovi konzumiranja duvana su vrijednost dobara i usluga potrošenih na liječenje pušača od bolesti povezanih s pušenjem. Ovi troškovi su procijenjeni na iznos od 557 do 766 miliona KM. Indirektni mortalitetni troškovi pušenja predstavljaju vrijednost ljudskog života koji je izgubljen usljed prerane smrti izazvane posljedicama pušenja i procijenjeni su na iznos od 111 do 141 milion KMˮ, navodi se u studiji.

Istraživači na projektu, Zoran Borović i Ljubiša Mićić, docenti Ekonomskog fakulteta UNIBL, predstavili su rezultate modeliranja akciza na duvanske proizvode, pokazujući kako povećanje akciza dovodi istovremeno i do pozitivnih efekata kako na javne prihode od oporezivanja duvana i duvanskih proizvoda tako i na javno zdravstvo u vidu smanjenja ekonomskog opterećenja posljedica pušenja u BiH.

Osnovna preporuka studije je da nadležni treba da razmotre ponovno uvođenje redovnog godišnjeg povećanja akciza na duvan, a što je napušteno u 2019. u cilju smanjenja potrošnje duvana i (sekundarne) izloženosti duvanskom dimu, te da vlasti treba da prestanu tretirati akcize na duvan kao prihod, već kao instrument za smanjenje pušenja i da alociraju ove finansijske prilive ka javnom zdravlju, uključujući i kontrole pušenja.

Pored rezultata istraživanja pomenutog projekta, na događaju je održana panel-diskusija čiji je cilj bio da sa svim zainteresovanim akterima u oblasti politika kontrole duvana analizira značaj različitih segmenata politika kontrole duvana u Bosni i Hercegovini.

Tokom panel-diskusije naglašeno je kako je neophodna bolja komunikacija i koordinacija između akademske zajednice, institucija u oblasti oporezivanja i javnog zdravstva, te civilnog društva, kako bi se postigli bolji efekti u politikama kontrole duvana u BiH. Događaju su prisustvovali predstavnici Zavoda za javno zdravstvo FBiH, Uprave za indirektno oporezivanje BiH, Univerziteta u Sarajevu, Svjetske zdravstvene organizacije iz BiH, Direkcije za evropske integracije i nekoliko organizacija civilnog društva.